Paxmellik – spirtli içki qəbulundan sonra yaranan postintoksikasiya vəziyyətidir. Yaranma səbəbləri hələlik dəqiq öyrənilməsə də, əsasən, orqanizmdən vitamin və mineralların atılması ilə əlaqələndirilir. Həmçinin, spirtin su itkisinə səbəb olması ilə orqanizmin su-duz mübadiləsi pozulduğundan homeostatik və metabolik proseslərin normal gedişi dəyişir. Beynə gedən qlükoza miqdarının azalmasına görə baş ağrıları, tez qıcıqlanma, əsəbilik kimi reaksiyalar müşahidə edilir. Vitamin və mineralların itirilməsi ilə pozulan enerji mübadiləsi halsızlıq, ürəkbulanma, iştahasızlığa səbəb olur. Bəzi hallarda qan təzyiqinin yüksəlməsi, hətta aritmiyalar meydana çıxa bilər.

Etiologiyası. Etanol spirti tək halda insan orqanizmi üçün zərərli deyil, onun qaraciyərdə sürətli mübadiləsindən sonra meydana gələn asetaldehid isə toksiki maddədir və sərxoşluqdan paxmelliyə qədər bütün negativ hallar onun sonrakı “fəaliyyətindən” asılıdır. Asetaldehid qaraciyərdə istehsal olunan asetaldehid-dehidrogenaza fermentinin təsiri ilə sirkə turşusuna qədər parçalanır və bu prosesdə meydana çıxan kənar maddələr zərərsizləşdirilib orqanizmdən çıxarılana qədər öz mənfi təsirlərini göstərməyə davam edirlər.

İngiltərənin Kili Universitetinin psixobioloji araşdırmalar laboratoriyasının rəhbəri Riçard Stefens (Richard Stephens, Keele University, Psychobiology Research Laboratory) hesab edir ki, paxmellik və onun dərəcəsi genetik faktorlardan da asılıdır. O öz qrupu ilə bu sahədə apardığı araşdırmalarda insanların təxminən 23%-nin paxmel olmadığını ortaya çıxarmışdır. Bundan başqa paxmelliyin qəbul olunan içkinin miqdarından başqa, qəbul olunma sürəti ilə də əlaqədar olduğu öyrənilmişdir. Belə ki, yavaş-yavaş qəbul olunan spirt daha az paxmel olmağa səbəb olur. Həmçinin, içkilərin qarışdırılması, xüsusən, fermentativ üsulla alınan rəngli içkilər daha ağır nəticələr verir.

Profilaktikası. Acqarına içki içilməməsi, hər insanın özünə uyğun içki həddinin aşılmaması, yavaş-yavaş və qarışdırmadan içmək ən yaxşı profilaktik tədbirlərdir.

Müalicəsi. Medikamentoz müalicə olaraq ibuprofen tərkibli ağrıkəsicilər başlıca olaraq əlamətlərin aradan qaldırılması üçün istifadə olunur. İtirilmiş vitamin və mineralların bərpası üçün acqarına bal, yağ, xüsusən, portağal, alma, yerkökü kimi meyvələrdən hazırlanmış kokteyllər qəbul olunmalıdır. Bundan başqa ürəkbulanmanın azaldılması və əhval-ruhiyyənin bərpa olunması üçün bəzi mənbələrdə nanə, limon və şəkərin (yaxud duzun) qazlı su ilə qarışdırılaraq içilməsi tövsiyə edilir. Bu üsul orqanizmdə su-duz mübadiləsinin daha tez bərpa olunmasına kömək edə bilər, lakin baş ağrısı və halsızlığın aradan qaldırılması üçün itirilmiş mineral və vitaminlərin bərpası vacibdir.