Dörd il, yeddi aydır ki, qürbətdəyəm. Bu müddətdə başlıqdakı təklifi yarı zarafat, yarı gerçək (daha çox zarafat kimi deyilən gerçək) formada xeyli dəfə eşitmişəm və çalışmışam ki, viza verməyin nə demək olduğunu izah edim, viza haqqında yaranan yanlış təəssüratı dəyişim. Psixoloq Ramid Seyfullayevin "kütlə mifi" adlandırdığı yanlış inanclar var. Çox adam bu miflərə inanır və paylaşır, ancaq kökündə əksər hallarda təhrif olunmuş məlumatlar dayanır. Məsələn, kefi pozulanların çoxu depressiyada olduğunu iddia edir, bəziləri bunu özünə hünər sayır, elə bilir, depressiyada olmaq zordur, fərqlilikdir, halbuki depressiya iki həftədən çox çəkən halsızlıq sindromundan sonra gəlir və şizofreniyaönü mərhələ olmaqla ağır psixiatrik xəstəlikdir. Bir adam durub dostunun evinə bir torba pivə, iki paket siqaretlə gedib "mən depressiyadayam" deyirsə, yalan danışır. Depressiyada olan adam, əvvəla, evdən çıxa bilmir, ikincisi, normal cümlə qura bilmir, üçüncüsü və ən əsası, özünün depressiyada olduğunu anlamır. Hər nə isə… biz vizadan depressiyaya necə gəldik? Avropaya gəlmək barədə danışacaqdıq.

Deyirəm, yəni toplumdakı miflərə inanmayın, sonra möhkəm depressiyaya düşərsiniz.

Dostlar, birinci bunu bilmək lazımdır: vizanı xarici ölkədəki dost-tanış, qohum-qardaş vermir, vizanı getməyi planlaşdırdığınız xarici ölkənin Azərbaycandakı səfirliyi verir. Ona görə də "viza ver, gəlim" təklifinin, əslində, ən səmimi cavabı "bacarırsansa, viza al, gəl" olmalıdır. Ancaq burada, əlbəttə ki, qürbətdə yaşayan dost-tanış, qohum-qardaşın da rolu var, ona bir azdan gələcəyik. Əvvəlcə viza nədir, ona baxaq.

Viza, sadə dildə desək, getməyi planlaşdırdığınız ölkənin sizi öz ölkəsinə buraxa biləcək qədər sizə etibar eləməsi barədə sənəddir. Yəni sən sübut etməlisən ki, mən əgər, məsələn, Fransaya getsəm, Paris küçələrində yatan evsizlərdən olmayacağam, orada qalmağa yerim, yaşamağa pulum, danışmağa dilim var. Həmçinin aydın şəkildə göstərməlisən ki, mən, məsələn, İsveçrəyə nə məqsədlə gedirəm, özü də bu sualı "sənin orada nə itin azıb" hissiyyatı ilə, sadəcə bir az mədəni formada verirlər. Çünki "elə-belə", "gəzməyə gedirəm" kimi cavablar keçmir. Tutarlı əsasınız olmalıdır. Bu tutarlı əsaslar, təxminən aşağıdakılar formasında ola bilər:

• İş üçün gedirəm, çünki şirkətim məni filan müddətlik ezamiyyətə göndərir, bu da mənim ezamiyyət sənədim, buyurun.

• Təhsil almağa gedirəm, bu da mənim universitetdən aldığım dəvət kağızım, yaxud tələbə biletim.

• Turist kimi gedirəm, bu da mənim qalacağım otelin ödənişləri, ölkəyə giriş-çıxış tarixlərim və orada qalacağım müddətdə xərcləməyə kifayət edəcək qədər balansı olan bank hesabım.

• Qohumum, yaxud dostum var, onu görməyə gedirəm.

Ən problemli məsələ bu sonuncudur. Çünki qohum birinci dərəcədən olmalıdır. Yəni "dayım nəvəsinin əmisi gəlninin xalası qızının qrup yoldaşının qonşusu mənə viza verir" olmaz. Bacı-qardaş, valideyn və s. kimi qohumluq nəzərdə tutulur. Bu halda sizin qalacaq yerinizi və orada xərcləyəcəyiniz pulu evinə qonaq olduğunuz qohum qarşılayacaqsa, onda həmin qohum "bəli mən razıyam, bu adamı evimdə qonaq edəcəyəm və xərclərini qarşılayacağam" mənasını verən bir sənəd doldurub göndərir səfirliyə ki, sizin təqdim edəcəyiniz digər sənədlərin arasına qoyulsun.

Təqdim olunmalı sənədlərin tam siyahısı gedilən ölkənin qanunlarından asılı olaraq dəyişə bilər, mən daha çox Şengen vizası ilə tanışam, bu vizanı almaq üçün Şengen zonasına daxil olan, getməyi planlaşdırdığınız ölkənin Azərbaycandakı səfirliyinin saytına girib tələb olunan bütün sənədləri qüsursuz və yanlışsız doldurmaq lazımdır. Ərizə forması doldurulur, görüş alınır və tələb olunan bütün sənədlər (saytda tam siyahı göstərilir) toplanıb səfirliyə təqdim olunur. Bu mərhələdə vizanın verilib-verilməyəcəyi bəlli olmur, iş sıxlığından, qəbul olunan müraciətlərin miqdarından asılı olaraq prosedur bir-iki həftə çəkə bilər. Qərarı isə səfir verir. Yanına getmək istədiyiniz dost-tanış, qohum-qardaşın burada rolu sadəcə və sadəcə ondan tələb olunan sənədi doldurub göndərməsidir. Heç bir halda sizin Şengen ölkəsinə buraxılma qərarınız həmin dost-tanışdan, qohum-qardaşdan asılı deyil, ola da bilməz. Yəni o adam sizə viza verə bilməz. Bir də təkrar edirəm: vizanın verilib-verilməyəcəyi qərarını həmin ölkənin Azərbaycandakı səfiri verir.

Viza almağın qismən daha rahat və qismən daha çətin olduğu ölkələr var. Burada adamın ağlına belə bir variant gəlir, məsələn, mən İsveçrəyə getmək istəyirəm, ancaq oraya viza almaq çətindir, Şengen ölkəsi olan başqa bir yerə viza alım, sonra oradan İsveçrəyə keçərəm. Bu çox xətalı məsələdir. Bəli, praktiki olaraq mümkündür, deyək ki, Fransaya viza almaq asandır və Fransada yaşayan bir tanışınız sizə viza almaq üçün yuxarıda danışdığımız həmin "razılığı" verdi ki, İsveçrəyə gedə biləsiniz. Ancaq bundan sonra başınıza gələ biləcək istənilən hadisədə sizin o tanışınız da məsuliyyət daşıyacaq. Yəni deyək ki, vaxtında qayıtmadınız, vizada göstərilən müddəti aşdınız, yaxud hansısa formada polislə probleminiz oldu, onda sizi həmin o tanışın ünvanında axtaracaqlar. Çünki o adam sizə "razılıq" verməklə, müəyyən mənada, zamin durmuş olur.

Qərəz, dostlar, ölkəmizlə arasında viza sistemi tətbiq olunan hər hansı ölkəyə səfər etməzdən qabaq, necə deyərlər, səbəbi-ziyarətimizi dəqiqləşdirməliyik. Turist kimi gəzmək istəyiriksə, bunun ən rahat yolu hansısa turizm şirkətinə müraciət etməkdir. Təhsil və iş üçündürsə, onsuz da təhsil ocağımız, yaxud iş yerimiz lazımi tədbirləri bizim üçün görür, nə etməli olduğumuzu izah edir. Məqsəd tanış-tunuş ziyarət etməkdirsə, burada məsələ, yuxarıda izah etdiyim kimidir və əgər o tanış-tunuş çox da yaxın qohum deyilsə, viza tələbi səfirlik tərəfindən, adətən, rədd edilir, bu isə heç yaxşı hal deyil.

Hər birinizə görmək istədiyiniz bütün ölkələri maneəsiz gəzməyi arzulayıram. Ümid edirəm, heç bir viza tələbiniz rədd cavabı almaz. Suallarınız olsa, cavablandırmağa hazıram.