Hazırda (7 noyabr 2020), ölkəmizdə Vətən Müharibəsinə başımız qarışan günlərdə dünyada "COVID-19" pandemiyasının ikinci dalğası başlayır. Rəqəmlər gün-gündən artmaqdadır. Yenidən təcridlər tətbiq olunur, maskalar taxılır, şərtlər sərtləşdirilir. Bəs sonra nə olacaq? Haçana qədər belə gedəcək? Əgər deyilənlərə əməl etməsək, nə baş verəcək?

Gözlənilən bütün təhlükələr və onları önləmək məqsədi ilə aparılan tədbirlər – sərtləşdirmələr bizim ölkəmizdən də yan keçmir. Pandemiya ucbatından yay aylarının ləzzətini doyunca ala bilməmiş insanlar yenicə maskanı çıxarıb nəfəs almaq istəyirdi ki, Vətən Müharibəsi başladı və tariximizə yazılan qızıl hərflər bizə pandemiyanı unutdurdu. Ancaq çox çəkmədi ki, küçələrə çıxıb sevinmək istəyən insanlara yenidən karantin rejiminə keçilməli olduğunu elan etdilər və bu, əlbəttə ki, insanları qıcıqlandırdı. Bir növ "heç hənanın yeridir?" dedik.

Alimlər pandemiyanı önləməyin, virusu "söndürməyin" yolunu kollektiv immunitetdə görür. Bu nə deməkdir? Kollektiv immunitet, yaxud qrup immuniteti bir cəmiyyətin immunlaşmış və virusu keçirmə qabiliyyətini itirmiş (yaxud virusu öldürmək gücü qazanmış) hissəsinin faiz göstəricisidir. Sadə dildə desək, bir cəmiyyətin bir virusa tam qalib gəlməsi üçün onun bütün üzvlərinin yox, müəyyən hissəsinin immunlaşmış olması kifayətdir ki, bu hissənin faizi həmin cəmiyyətin qrup (kollektiv) immunitetinə bərabərdir. Məsələni tam anlayanlar növbəti abzasdan davam edə bilərlər, mən bu termini bir az da anlaşılacaq dilə gətirmək üçün bir neçə cümlə daha əlavə edəcəyəm. Deyək ki, yüz nəfərdən ibarət bir toplum var və bu toplumdan bir nəfər virusa yoluxur. Aydın məsələdir ki, virus yaxın müddətdə hər kəsi yoluxduracaq. Lakin bu insanlardan bəziləri xəstəliyin əlamətlərini hiss etməyəcək, yaxşı immun sisteminə malik olduğu üçün virusa özü qalib gələcək. Yerdə qalanlardan bəziləri xəstələnib sağalacaq, bəziləri xəstələnib öləcək. Nəticə etibarilə, sağlam qalanlar bir də bu virusa yoluxmayacaq. Hətta virus insanlara gəlib çata bilməyəcək. Çünki biz cəmiyyətdə immunlaşmanın elə bir faizinə gəlib çatacağıq ki, virus gəzdirən bir adamın rastlaşdığı digər adam ona yoluxmayacaq və beləcə virus ötürülə bilməyəcək. Yəni virus "sönəcək". Buna kollektiv immunitet deyilir.

Kollektiv immunitet iki yolla əldə oluna bilər: ya biz virusu buraxırıq öz ixtiyarına, bacardığını edir, ölənlər ölür, qalanlar immunlaşmış olur (belə olan halda, əvvəlki hekayədə yazdığım kimi elmdə utopik yenilik baş verməsə, həddindən artıq çox insan itkisi ilə izlənən nəticə type: entry-hyperlink id: 3BilhO3GEkcwhZ1ZhJ0xwE), yaxud da biz əhalini kollektiv immunitet faizinə qədər vaksinasiya – peyvənd edirik. Beləcə, hər bir fərdin peyvəndlənməsi vacib deyil, lazımi nisbətə çatmaq kifayətdir ki, virus yoluxduruculuq qabiliyyətini itirsin. Bundan başqa bir şeyi də yadda saxlamaq lazımdır ki, koronavirus üçün bir dəfə kollektiv immunitet faizinə çatmaq kifayət edəcək. Uşaqlar bu xəstəliyə yoluxmur, bu virus bir dəfə "söndürülsə" və cəmiyyət kollektiv immunitetə çatsa, artıq təhlükə, demək olar ki, birdəfəlik sovuşmuş olacaq. Buradan konspiroloji fikirlərlə yuxusunu qarışdıranlara da "salam" göndərirəm. "Yumurtadan yun qırxanlar" bu pandemiyadan fürsət kimi istifadə etsə də, ümumilikdə "ali məqsəd" bizə vaksin satmaq deyil, çünki bu vaksin yalnız bir müddət keçərli olacaq və hamı tərəfindən alınması da vacib deyil. Bir şeyi də qeyd edim ki, hətta bu virus laborator şəraitdə hazırlanmış, yaxud ehtiyatsızlıq ucbatından yayılmış olsa belə, hazırda öldürücülük qabiliyyəti ilkin vaxtlarından da yüksək olan real bir virusla mübarizə aparmaq məcburiyyətindəyik.

Müxtəlif xəstəliklər üçün kollektiv immunitet faizi də müxtəlifdir. Məsələn, adi qrip üçün əhalinin 50%-nin immunlaşması kifayət edərkən, qızılca üçün bu rəqəm 90-95%-dir. "COVID-19" üçün hələlik bir neçə ehtimal hesablanır, alimlərin bir qismi əhalinin 50-60%-nin immunlaşmasının kifayət edəcəyini düşünsə də, bəziləri kollektiv immunitet səviyyəsinin 70% olacağını proqnozlaşdırır. Biz buna 50-70% deyək.

Günümüzdə təxminən yüz əlliyə yaxın vaksin üzərində çalışılır, sınaqlar aparılır. Bəzi vaksinlərin uğursuzluq xəbərlərini də alırıq, bəziləri ümid vəd edir. Bir şeyi də bilmək lazımdır ki, peyvəndin, vaksinin laborator şəraitdə tapılması hələ onun istifadə oluna biləcəyi demək deyil, onun dərman halına gətirilməsi uzun və çətin prosesdir. Xüsusən, toplumun kollektiv immunitet səviyyəsinə çatması üçün lazım olan qədər hazır dərmanın ərsəyə gətirilməsi olduqca vaxtalan işdir. Ehtimallara görə bu müddət 2021-ci ilin ortalarına qədər çəkə bilər. Ona görə, o vaxtacan biz qoyulan qaydalara əməl etməli, sosial məsafəmizi saxlamalı, ictimai yerlərdə və qapalı ərazilərdə maska taxmalıyıq. Bu sosial məsuliyyət məsələsidir, təkcə özümüzü yox, ətrafdakıları da qorumağımız vacibdir!

Maska taxmaq, hər getdiyimiz yerdə spirtlənmək, rahat küçəyə çıxa bilməmək, xüsusən, bizim kimi mehriban və qonaqpərvər xalq üçün qonaq gedə bilməmək, dost-tanışla rahat-rahat görüşə bilməmək, əlbəttə, heç xoşagələn hallar deyil. Ancaq, dostlar, hələlik, başqa çarəmiz yoxdur. Kollektiv immunitetə çatmaqdan ötrü birinci yolu seçsək, yəni virusu özbaşına buraxsaq, çox dəhşətli insan itkisi yaşaya bilərik. Bu isə qələbənin astanasında olan bizlər üçün heç də arzuolunan nəticə deyil. Düzdür, çətindir. Ancaq dözməliyik. İgidlərimiz bu günlərdə dağyuxarı dırmaşa-dırmaşa döyüşür, torpaqlarımızı azad edir, Vətəni qoruyur. Sən də maska taxıb, heç olmasa, bir nəfəri qoruya bilərsən!