Kitaba yaxın olan adamlar bu sualı bir-birlərinə tez-tez verir: "Nə oxuyursan?" Elə cavab da tez-tez dəyişir, gah "Heyvanıstan" (C. Oruell), gah "Varlığın dözülməz yüngüllüyü" (M. Kundera), gah "İdiot" (F. Dostoyevski), gah da "indi heç nə" olur. Ancaq Sizdə Cəlil Cavanşirin "Sola dönmək qadağandır" kitabı varsa, cavabınız çox uzun müddət dəyişməz qala bilər. Niyəsini bir az ətraflı izah edirəm.

Bu kitab məndə çoxdandır ki, var, ancaq oxumurdum. Bir az vərəqləyib bəyənməmişdim. Bunda bir az da müəllif özü "günahkar"dır. Çünki həmin ərəfələrdə sosial şəbəkələrdə Cəlil bəy səs-küy salmışdı ki, "ədəbiyyatdan gedir". Düzü, bu yanaşma heç xoşuma gəlməmişdi, öz-özümə düşünürdüm ki, ədəbiyyata gəlmək mümkündürmü ki, getmək də olsun? Hətta, bu mənə şoubiznes "karifeyləri"nin "sənətə" gəlib, "sənətdən" getməsini xatırlatmışdı. Deyinirdim ki, əşi sözün var, yaz, yoxdur, yazma. Daha bu gəl-get niyə?..

Bu yaxınlarda bir də götürdüm kitabı, ancaq vərəqləmədim, başladım oxumağa. Oxudum... Oxudum... Oxudum... Oxuyuram... və yəqin ki, hələ uzun müddət oxuyacağam. Qətiyyən, kitabı tərifləmək fikrim yoxdur, hətta onu deyə bilərəm ki, esselərin çoxu elə dəhşətli yazılar da deyil. Sadəcə olaraq, bu kitabın xüsusi təyinatı, öz oxunma yeri var, başqa kitablara bənzəmir. Belə ki, biz çox vaxt kitab rəfimizdən, yaxud kitab mağazasından oxumaq və mümkün qədər tez bitirib digərinə keçmək üçün kitablar seçirik. Həmin ərəfədə məhz həmin kitabı oxuyuruq, fikrimiz-zikrimiz əsərin obrazlarının, qəhrəmanlarının yanında olur. Yaxşı, keyfiyyətli ədəbiyyatdırsa, bizi düşünməyə vadar elədiyi sualları götür-qoy edirik. Cəlil Cavanşirin "Sola dönmək qadağandır" kitabından sonra isə belə qənaətə gəldim ki, həmişə kitab oxumaq lazımdır, ancaq hər kitabı hər yerdə oxumaq olmaz.

Kitab oxuyanlar bunu bilir, bəzən gərəksiz vaxtda və gərəksiz yerdə oxuduğumuz kitabı "yandırmış" oluruq, təkrar qayıtmağa ərinirik, ancaq birinci oxuduğumuzdan da əlimizdə heç nə qalmır. Məsələn, avtobusla, yaxud metroyla iki dayanacaq yol gedəcəksən, telefon qurdalamaq əvəzinə, əlbəttə ki, kitab oxusan, yaxşı yox, əla olar, ancaq hazırda oxuduğun kitab, tutaq ki, J. P. Sartrın "Sözlər" əsəridirsə, o iki dayanacaqda oxumağa çalışmaq, kitabı "yandırmaq" olar. Yaxud sən F. Kafkanın "Dəyişmə" kitabını oxuduğun ərəfələrdə bir dostunla görüşməlisən, o isə həmişəki kimi gecikir, əlbəttə ki, Sərxan Rüstəmovun #kiçikməsləhət videosuna baxdığına görə həmin vaxt ərzində kitab oxumaq istəyirsən, ancaq əlin gəlmir. Düz edirsən! Belə kitabları qırıq-qırıq oxumaq "yandırmaq"dır. Olmaz! Gül kimi "Sola dönmək qadağandır" kitabı var... Onu oxu! Kafedəsən? Əla, əsl vaxtıdır, açıb iki-üç esse oxuyursan, ləzzət eləyir. Hətta dostunun bir az da gecikməsini istəyirsən ki, bu ləzzəti daha çox yaşayasan. Şişirtmirəm, yazılar duzu-şəkəri qədərində, dadlı, oxunaqlı yazılardır. Adamı darıxmağa qoymur. Özü də esselər qısa-qısadır... bizim axı ürəyimiz gedir qısa yazılardan ötrü... Bu qısalıq həm də ona görə yaxşıdır ki, istənilən adama "bax, qulaq as, gör, nə gözəl yazıb" deyə oxuya bilirsən.

Bu kitab Cəlil bəyin, mən bilən, səkkizinci kitabıdır və təcrübə öz sözünü deyir. Yazıların arxasındakı adamın bu işi bildiyini dəqiq hiss edirsən: bəzən güldürür, bəzən qımışdırır, bəzən kədərləndirir, bəzən də qəlbə toxunub kövrəldir. Olduqca səmimi yazılardır, həqiqətən, adamın ürəyinə yağ kimi yayılır, elə bilirsən, əziz bir adamın oturub qabağında, sən qulaq asırsan, o, maraqlı söhbət edir, önəmli mətləblərə toxunur. Kitabda bəyənmədiyim, qısa olmasına baxmayaraq, darıxdığım, zövq almadığım yazılar da var, məlum məsələdir də, heç kim həmişə maraqlı söhbətlər etmir, arabir elə-belə də danışır.

Maşını olanların maşınında, olmayanların çantasında, masada oxuyanların isə masasında həmişə görünməlidir bu kitab. Yekunda vurğulamaq istəyirəm ki, belə bir kitabın bu gün bizim üçün əlçatan olması sevindirici haldır. Hələ ki (7 iyul 2018), üzünü görmədiyim, başqa heç bir kitabını oxumadığım Cəlil bəy Cavanşirə bu kitabı ilə bizi darıxmağa qoymadığı üçün minnətdaram. Arzu edirəm, həmişə yazsın. Ədəbiyyatdan da gedib-zad eləməsin.