Bu kitabda sənət filmi "dadı" var. Oxucunu "vay dədə, niyə belə oldu?", "görəsən, indi nə baş verəcək?", "indi necə olacaq?" kimi suallar düşündürmür, vərəqləri çevirmək üçün adamdan səbir tələb edir, bunun əvəzində kitab başqalarının dünyaya baxışı və dini dünyagörüşünü yenidən götür-qoy etməyə, həmçinin insanın öz daxili aləmini daha yaxşı tanımağa sövq edir. Roman əvvəlcə tamamilə əlaqəsiz kimi görünən və üç paralel zamanda gedən hadisələrin sona doğru bir-birinə ustalıqla hörüldüyü romandır. Əsər Almaniyada yaşayan Şumeysat adlı baş qəhrəmanın Şeyx Sənan haqqında roman yazmağa çalışdığı, ancaq bunun üçün özündə yetərli həvəs tapmadığı qatar səhnəsi ilə başlayır. Şumeysatın həm də Sənan adında uşaqlıq dostu (yeniyetməlik sevgisi) var və o, milliyyətcə ermənidir. Elə bu səhnədə, yəni Şumeysat romanı yaza bilmədiyi vaxtda Sənan gəlib oturur yanında. Bununla da Şumeysat uşaqlığını, Sənanla yaşadıqlarını, anasının, bacısının, qardaşının başına gələnləri xatırlayır və romanı yazır. Beləcə, roman üç paraleldə irəliləyir: indiki zaman – Almaniyada Şumeysatla Sənan arasında baş verənlər; Şumeysatın uşaqlığı – 1990-cı illər; Şumeysatın yazdığı roman – "Şeyx Sənanın". Mənə görə, bu roman bir yazıçının roman yazma prosesini və həmin prosesdə keçdiyi gərgin, psixoloji dönəmləri ehtiva edir. Məsələ nə erməni-müsəlman sevgisidir, nə də Şumeysatın uşaqlıqda çəkdiyi əzabların dramatikləşdirilməsi. Sahilə Yaya öz obrazına Şeyx Sənan haqqında roman yazdırarkən oxucunun roman içindəki romanı bəyənməyəcəyindən ehtiyat edirmişcəsinə öz yazıçı obrazını kitabları qaytarılan, satılmayan, oxunmayan, uğursuz yazıçı kimi təqdim edir, ancaq onun həyata baxışından və cəmiyyətin doqmalarını cəsarətlə çək-çevir etməsindən, həmçinin qədim şərq rəvayəti olan "Şeyx Sənan"ın romanını yazarkən özü yaşayırmışcasına haldan-hala düşməsindən, əslində, Şumeysat obrazının nə qədər yazıçı olduğunu görürük. Zənnimcə, müəllif bununla günümüz reallığında uğurlu və uğursuz yazıçı probleminə də çox gözəl işıq tutur. Kitabın ən xoşagələn cəhəti hər fürsətdə müxtəlif fikirlər müzakirə etməsi oldu. Yaradan, din, əxlaq, kişi-qadın münasibətləri kimi geniş və çətin mövzularda yazıçının cəsur və parlaq fikirlərini, doğrusu, çox bəyəndim. Ən gözəli də bunların acı fikir kimi ortalığa tökülmədən mətndə həll olunması idi. Bilmirəm, əsərin sonluğu barədə yazmaq nə dərəcədə düzgün olar, ancaq açıqlıqdan mümkün qədər qaçmağa çalışaraq bir şəxsi görüşümü qeyd etmək istəyirəm. Müəllif bunu əsərdə xüsusi vurğulamasa da, mənə elə gəldi ki, erməni Sənanın qatarda Şumeysatla rastlaşması və sonrakı münasibətləri heç də təsadüfi deyildi, əksinə, bütün bunlar Şeyx Sənanı daha dəqiq anlamaq və daha dolğun obraz yaratmaq üçün yazıçı Şumeysatın öz təsəvvüründə canlandırdıqları idi ki, hər iki romandan Sənanların eyni vaxtda çıxması buna yaxşı işarə verirdi. Nə dediyimi romanı oxuyanda anlayacaqsınız. Bu barədə digər oxucuların da fikrini bilmək istərdim. Kitabın tərtibatı və çap keyfiyyətinə söz ola bilməz: əladır. Hərf səhvləri, demək olar ki, yoxdur. … lakin bu qədər gözəlliyin içində adamı darıxdıran və karıxdıran şeylər də var. Məsələn, kitab çox yaxşı korrektə olunsa da, redaktəsi olduqca zəifdir. Cümlələr "sığal" çəkilməmiş, "qayğı" göstərilməmiş olaraq qalıb. Təhkiyə bəzi yerlərdə o qədər yalın və yavan qalır ki, adam bədii ədəbiyyat oxuduğunu hiss etmir. "Şumeysat üzünə krem çəkdi", "Şumeysat təzə aldığı əlcəkləri geyindi", "…saçlarını düzləşdirmək istəsə də, fikrindən daşındı", "…bahalı dəri çantasından beş cür baxım ləvazimatını çıxarıb yan-yana düzdü" tərzində "hə, nə olsun ki?" dediyim və məncə, romandan çıxarılsa belə, çox vacib itki olmayacaq bir xeyli cümlə var əsərdə. Bundan başqa, dialoqlar da könül oxşamır. Sanki obrazlar yox, elə hər yerdə müəllif danışır, sadəcə öz sözlərini, öz fikirlərini obrazlar arasında bölüşdürüb. Bir də Şeyx Sənanın qocalıb ahıl yaşına çatdığı halda müridlərinin gənc qalması məsələsi mənə çatmadı… Bütün hallarda Sahilə Yayanın "Şeyx" romanı dəhşətli dərəcədə oxunaqlı və axıcı deyil, lakin müzakirə etdiyi fikirlər, girişdiyi mövzu və çətin mətləblərin mətndə həlli baxımından uğurlu alınıb.